Bu yazımda bir Çalışma Ekonomisti olarak İnsan Kaynaklarının ne
olduğunu ve nasıl ortaya çıktığını kaleme alacağım.
İnsan Kaynakları ne zaman ve nasıl ortaya çıkmıştır?
İnsan Kaynakları Yönetiminin genel olarak dünya savaşından
sonra, ülkemizde ise 1980li yıllardan sonra ortaya çıktığı söylenir. Fakat
insan kaynakları daha eski çağlarda da var olmuştur. Tarihsel boyutuyla genel olarak
bir bakalım.
Babilin Hammurabi kanunlarında ücretlendirme sistemlerine
dair kuralların geçtiğini biliyor muydunuz?
Babil’İn Hammurabi Kanununda bazı işçileri için işçilere
ödenmesi gereken asgari ücret tutarı belirlenmiş olup bu ücreti ödemeyen
işverenlere de çeşitli cezalar öngörülmüştür. Bu ücretler, tayfalar ve
öküz çobanları için yılda 1800 kilo buğdaymış. Doktorlar ise bir
insanın kırılan kemiklerini iyileştirmeleri halinde 5 şekel, özgürlüğe yeni
kavuşmuş bir kölenin kemiklerini iyileştirdiklerinde 3 şekel, köleler içinse 2
şekel ücret alabiliyorlarmış. Asgari ücret yapılan işe göre değil hastanın sosyal
konumuna göre değişiyormuş.
Bilimsel olarak İnsan Kaynakları James Watt’ın buharlı
makineyi bulması ile endüstri devriminden sonra ortaya çıkmıştır. Endüstri
devrimiyle birlikte artan fabrikalaşma ve fabrikalaşmayla birlikte sermaye
sahiplerinin daha zengin olması gayesi; çalışanların ücretlerinde yaptıkları
düşüş bir bireyin ailesini geçindirebilmesi için yeterli olamamıştır. Bu
nedenle iş hayatına kadınlar ve çocuklar da dahil olmaya başlamışlardır. Fabrika
sisteminin gelişmesi ve çalışan kişilerin artması işçi-işveren arasında ‘’Personel
yönetimi’’ kavramını ortaya çıkartmıştır. Buna örnek verecek olursak tüm çalışanlar eşit
verimlilikle algılanmıştır ve yeterli verimliliğe ulaşamayanların işine son
verilmiştir.
Frederick W. Taylor Bilimsel Yönetim Kuramı
Taylor tüm çalışanlardan eşit verimlilik alınmasından ziyade
bilimsel verilere dayanarak adaletli performans standartları oluşturmuştur. Bir
çalışan günlük üretilmesi gerekenin üstünde üretim yaptığı her parça için
fazladan ücret ödenmesi kabul edilmiştir. Bu da çalışanların duygularını yok sayıp
makinenin bir uzantısı haline gelmiş gibi görülmesine neden olmuştur.
Birinci Dünya Savaşı ve Orduya Alınacak Kişiler
Birinci Dünya savaşı yıllarında orduya alınacak kişilerin
seçilmesi için psikolojik testler uygulanmaya başlanmıştır. Bunun sonucunda da
ordu için bile olsa personel seçiminde standardizasyonun sağlanması söz konusu
olmuştur.
1929 Büyük Buhranın ortaya çıkması ile milyonlarca işsizin
ortaya çıktığını görebiliyoruz. İşsizliğin ortaya çıkmasıyla birlikte işçi
sendikaları, emekli aylığı, işsizlik sigortası gibi kavramlar ortaya çıkmaya
başlamıştır. Bu yıllarda personel yönetimi ile psikoloji bilimi birleşmiş ve
ortaya endüstri psikolojisi çıkmıştır. Endüstri Psikolojisiyle çalışanların
verimliliğinin sadece ücrete bağlı olmadığını, sosyal ve psikolojik etkenlere
de bağlı olduğu ortaya konmuştur. Çalışanların morallerinin arttırılması için
ek kazanç kavramı ortaya çıkmıştır. Artık çalışanların yol, yemek vs. gibi ek
ücretler de ödenmeye başlanmıştır.
1970li yıllarda çalışma hayatında işçi-işveren arasındaki düzenlemelerle
personel yönetiminin önemi artmaya başlamıştır. Daha önce farklı departmanın
görevi olarak belirlenmiş özlük işleri artık personel bölümünde düzenlenmeye
başlamıştır. Bunun sonucunda personel bölümleri insanla ilgilenen tek departman
olarak ortaya çıkmıştır. Geçmişten günümüze kadar çalışma hayatında insana verilen değerin artması sonucu insan kaynakları departmanı ortaya çıkmış ve firmalarda yeni bir departman olarak yerini almaya başlamıştır.
1980lerde bazı firmalar İnsan Kaynakları departmanını
şirketlerinde ihtiyaç olarak görmüşlerdir ve İK departmanını oluşturmaya karar
vermişlerdir.
Boone&Kurtz İnsan Kaynaklarını işletmelerin hedeflerine
ulaşabilmeleri için gerekli olan işlevleri gerçekleştirecek yeterli sayıda
vasıflı elemanın işe alınması, eğitilmesi, geliştirilmesi, motive edilmesi ve
değerlendirilmesi işlemi olarak tanımlamıştır. Tanımdan ve tarihsel süreçlerden
de anlaşılacağı üzere İnsan Kaynakları sadece personeli işe alan ve işten çıkartan bir departman olarak değil; bordrolama, kariyer yönetimi, personel eğitimi, performans değerlendirme yapan bir departmandır.
Babil'in Hammurabi Kanunlarındaki asgari ücret uygulamasından tutun endüstri psikolojisinin ortaya çıkmasına kadar birçok değişim ve gelişime uğrayarak çalışan için ortaya çıkmış bir alandır.
Yine harika bir yazı 😍
YanıtlaSilTeşekkür ederim Pervinciğim :)
YanıtlaSil