Geçmişten Günümüze İnsan Kaynakları

Bu yazımda bir Çalışma Ekonomisti olarak İnsan Kaynaklarının ne olduğunu ve nasıl ortaya çıktığını kaleme alacağım.

İnsan Kaynakları ne zaman ve nasıl ortaya çıkmıştır?

İnsan Kaynakları Yönetiminin genel olarak dünya savaşından sonra, ülkemizde ise 1980li yıllardan sonra ortaya çıktığı söylenir. Fakat insan kaynakları daha eski çağlarda da var olmuştur. Tarihsel boyutuyla genel olarak bir bakalım.

Babilin Hammurabi kanunlarında ücretlendirme sistemlerine dair kuralların geçtiğini biliyor muydunuz?

Babil’İn Hammurabi Kanununda bazı işçileri için işçilere ödenmesi gereken asgari ücret tutarı belirlenmiş olup bu ücreti ödemeyen işverenlere de çeşitli cezalar öngörülmüştür.  Bu ücretler, tayfalar ve öküz çobanları için yılda 1800 kilo buğdaymış. Doktorlar ise bir insanın kırılan kemiklerini iyileştirmeleri halinde 5 şekel, özgürlüğe yeni kavuşmuş bir kölenin kemiklerini iyileştirdiklerinde 3 şekel, köleler içinse 2 şekel ücret alabiliyorlarmış. Asgari ücret yapılan işe göre değil hastanın sosyal konumuna göre değişiyormuş.

Bilimsel olarak İnsan Kaynakları James Watt’ın buharlı makineyi bulması ile endüstri devriminden sonra ortaya çıkmıştır. Endüstri devrimiyle birlikte artan fabrikalaşma ve fabrikalaşmayla birlikte sermaye sahiplerinin daha zengin olması gayesi; çalışanların ücretlerinde yaptıkları düşüş bir bireyin ailesini geçindirebilmesi için yeterli olamamıştır. Bu nedenle iş hayatına kadınlar ve çocuklar da dahil olmaya başlamışlardır. Fabrika sisteminin gelişmesi ve çalışan kişilerin artması işçi-işveren arasında ‘’Personel yönetimi’’ kavramını ortaya çıkartmıştır. Buna örnek verecek olursak tüm çalışanlar eşit verimlilikle algılanmıştır ve yeterli verimliliğe ulaşamayanların işine son verilmiştir.

Frederick W. Taylor Bilimsel Yönetim Kuramı

Taylor tüm çalışanlardan eşit verimlilik alınmasından ziyade bilimsel verilere dayanarak adaletli performans standartları oluşturmuştur. Bir çalışan günlük üretilmesi gerekenin üstünde üretim yaptığı her parça için fazladan ücret ödenmesi kabul edilmiştir. Bu da çalışanların duygularını yok sayıp makinenin bir uzantısı haline gelmiş gibi görülmesine neden olmuştur.

Birinci Dünya Savaşı ve Orduya Alınacak Kişiler

Birinci Dünya savaşı yıllarında orduya alınacak kişilerin seçilmesi için psikolojik testler uygulanmaya başlanmıştır. Bunun sonucunda da ordu için bile olsa personel seçiminde standardizasyonun sağlanması söz konusu olmuştur.

1929 Büyük Buhranın ortaya çıkması ile milyonlarca işsizin ortaya çıktığını görebiliyoruz. İşsizliğin ortaya çıkmasıyla birlikte işçi sendikaları, emekli aylığı, işsizlik sigortası gibi kavramlar ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu yıllarda personel yönetimi ile psikoloji bilimi birleşmiş ve ortaya endüstri psikolojisi çıkmıştır. Endüstri Psikolojisiyle çalışanların verimliliğinin sadece ücrete bağlı olmadığını, sosyal ve psikolojik etkenlere de bağlı olduğu ortaya konmuştur. Çalışanların morallerinin arttırılması için ek kazanç kavramı ortaya çıkmıştır. Artık çalışanların yol, yemek vs. gibi ek ücretler de ödenmeye başlanmıştır.

1970li yıllarda çalışma hayatında işçi-işveren arasındaki düzenlemelerle personel yönetiminin önemi artmaya başlamıştır. Daha önce farklı departmanın görevi olarak belirlenmiş özlük işleri artık personel bölümünde düzenlenmeye başlamıştır. Bunun sonucunda personel bölümleri insanla ilgilenen tek departman olarak ortaya çıkmıştır. Geçmişten günümüze kadar çalışma hayatında insana verilen değerin artması sonucu insan kaynakları departmanı ortaya çıkmış ve firmalarda yeni bir departman olarak yerini almaya başlamıştır.

1980lerde bazı firmalar İnsan Kaynakları departmanını şirketlerinde ihtiyaç olarak görmüşlerdir ve İK departmanını oluşturmaya karar vermişlerdir.

Boone&Kurtz İnsan Kaynaklarını işletmelerin hedeflerine ulaşabilmeleri için gerekli olan işlevleri gerçekleştirecek yeterli sayıda vasıflı elemanın işe alınması, eğitilmesi, geliştirilmesi, motive edilmesi ve değerlendirilmesi işlemi olarak tanımlamıştır. Tanımdan ve tarihsel süreçlerden de anlaşılacağı üzere İnsan Kaynakları sadece personeli işe alan ve işten çıkartan bir departman olarak değil; bordrolama, kariyer yönetimi, personel eğitimi, performans değerlendirme yapan bir departmandır. 

Babil'in Hammurabi Kanunlarındaki asgari ücret uygulamasından tutun endüstri psikolojisinin ortaya çıkmasına kadar birçok değişim ve gelişime uğrayarak çalışan için ortaya çıkmış bir alandır.